Artykuł opublikowany na portalu www.rp.pl w dniu 26.10. 2022 r.

Piotr Pałka: KRS jako pole do nadużyć przy wpisywaniu członków organów

Aktywność sądu rejestrowego ma wpływać na urzeczywistnienie przypisywanej KRS funkcji.

Konieczne jest zainicjowanie zmian w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym, ponieważ obecne brzmienie przepisów ustawy ułatwia działanie zorganizowanym grupom przestępczym.

Związek Rewizyjny Spółdzielni Mieszkaniowych RP opracował nawet projekt zmian w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym (propozycje zmian poniżej, dalej: ustawa) w związku z nadużywaniem w ostatnim czasie tej regulacji przez zorganizowane grupy, które wykorzystując m.in. wadliwą instytucję pełnomocnictwa, próbują same kończyć walne zgromadzenia, gdy przerwano je z uwagi na ich zakłócanie i nieprawidłowości w pełnomocnictwach, a następnie zgłaszać te zmiany do Krajowego Rejestru Sądowego.

W świetle aktualnych przepisów ustawy Sąd Rejestrowy bada jedynie formularze, a nie podstawę prawną samego wniosku. Związek opracował więc projekt zmian, które każdorazowo będą nakazywały Sądowi Rejestrowemu zasięganie opinii Związku Rewizyjnego przed dokonaniem zmian w KRS. Powyższe pozwoli uchronić miliony członków spółdzielni mieszkaniowych przed grabieżą majątku spółdzielczego.

Handel pełnomocnictwami

Aktywność zorganizowanych grup przestępczych trudniących się handlem pełnomocnictwami na walnych zgromadzeniach spółdzielni mieszkaniowych polega m.in. na opłacaniu przez takie grupy pracowników spółdzielni celem pozyskania danych osobowych członków, a w konsekwencji przygotowania na masową skalę pełnomocnictw in blanco do wykorzystania w trakcie walnych zgromadzeń i zakłócania ich. W tej sprawie Związek wydał również komunikat do członków spółdzielni zrzeszonych w Związku następującej treści:

,,Działając w imieniu Związku Rewizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowych RP (dalej: Związek), skupiającego środowisko spółdzielczości mieszkaniowej w Polsce, na podstawie art. 240 § 3 pkt 5 in principio ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (DzU z 2021 r., poz. 648 tj. z późn. zm.), zgodnie z którym do zadań Związku Rewizyjnego należy inicjowanie i rozwijanie współpracy między spółdzielniami, wobec sygnalizowania przez niektóre spółdzielnie mieszkaniowe aktywności zorganizowanych grup przestępczych trudniących się handlem pełnomocnictwami na walnych zgromadzeniach spółdzielni mieszkaniowych, polegającej m.in. na opłacaniu przez takie grupy pracowników spółdzielni celem pozyskania danych osobowych członków, a w konsekwencji przygotowania na masową skalę pełnomocnictw in blanco do wykorzystania w trakcie walnych zgromadzeń przez członków takich grup oraz zakłócania przebiegu walnego zgromadzenia przez rzekomych ekspertów wynajętych przez członków takich grup, zwracamy się do Państwa z apelem nie tylko o wzmożoną czujność i przerywanie oraz niekontynuowanie takich walnych zgromadzeń w przypadku podejrzenia popełniania przestępstwa, ale również informowanie o takim procederze zarówno Związku Rewizyjnego, jak i sąsiadujących spółdzielni mieszkaniowych oraz właściwych organów ścigania. Uznajemy za celowe poinformowanie przez Państwa o działaniu takich grup również członków Państwa spółdzielni mieszkaniowych w celu przeciwdziałania takim zdarzeniom w przyszłości. Sprawa jest o tyle pilna, że sygnalizowane przez niektóre spółdzielnie mieszkaniowe przypadki takich zdarzeń, ostatnio zaobserwowane na terenie Małopolski, mogą mieć również związek z naruszeniami rozporządzenia RODO”. Vide: Komunikat Związku https://zrsmrp.com.pl/komunikat-zrsm-rp/

Należy więc sprawić, aby przepis art. 23 ustawy otrzymał następujące brzmienie:

1. Sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa.

2. Sąd rejestrowy bada, czy dane wskazane we wniosku o wpis do rejestru w zakresie określonym w art. 35 pkt 1 i 2 oraz art. 38 pkt 1 lit. h są prawdziwe. W pozostałym zakresie sąd rejestrowy bada, czy zgłoszone dane są zgodne z rzeczywistym stanem, jeżeli ma w tym względzie uzasadnione wątpliwości.

3. W przypadku spółdzielni mieszkaniowych przed dokonaniem wpisu w rejestrze sąd zasięga opinii związku rewizyjnego, w którym spółdzielnia jest zrzeszona, a w przypadku spółdzielni niezrzeszonych – opinii Krajowej Rady Spółdzielczej.

4. Podmioty, o których mowa w ust. 3, wydają opinię w terminie trzech dni od dnia otrzymania wniosku z sądu w sprawie danej spółdzielni mieszkaniowej. W przypadku braku wydania opinii uznaje się, że nie zgłosiły one uwag do planowanego wpisu w rejestrze.

Sąd musi więcej

Zgodnie z aktualnie obowiązującym przepisem art. 23 ustawy sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa. Ponadto bada, czy zgłoszone dane są zgodne z rzeczywistym stanem, jeżeli ma w tym względzie uzasadnione wątpliwości.

Nierzadko więc w składanych środkach zaskarżenia na wpisy w Krajowym Rejestrze Sądowym obejmujące zmiany w składzie organów osób prawnych zarzuca się naruszenie przez sąd art. 23 ust. 1 ustawy i niezbadanie dołączonych do wniosku dokumentów pod względem formy i zgodności z przepisami prawa, co skutkować mogło dokonaniem wpisu w KRS na podstawie dokumentacji sporządzonej z pominięciem przepisów prawa przez nieuprawnione podmioty.

Działanie sądu rejestrowego powinno, poza kontrolą formalną wniosku, obejmować również badanie merytoryczne zgodności z prawem czynności wskazywanej przez wnioskodawcę jako podstawa materialna wpisu [por. orz. SN z 16 listopada 1928 r., I C 2184/27, OSNC 1928, Nr 2, poz. 180; post. SN z 12 kwietnia 1990 r., III CRN 93/90, niepubl.; uchw. SN(7) z 15 marca 1991 r., III CZP 13/91, Legalis; post. SN z 26 marca 1998 r., I CKN 227/97, Legalis; uchw. SN z 12 stycznia 2001 r., III CZP 44/00, Legalis; uchw. SN z 22 września 1993 r., III CZP 118/93, Legalis]. Stanowisko takie podtrzymywane jest również na tle art. 23 ust. 1 ustawy. Uznaje się, że działania sądu rejestrowego nie można sprowadzać wyłącznie do czynności technicznych, a zatem na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy sąd rejestrowy ma obowiązek kontrolować wniosek w aspekcie formalnym i merytorycznym. Kontrola merytoryczna wniosku obejmuje przy tym badanie, czy zostały zachowane ustawowe wymagania przewidziane dla czynności, których skutki prawne podlegają ujawnieniu w KRS. Sąd rejestrowy jest więc władny do zbadania zgodności np. uchwały walnego zgromadzenia z przepisami prawa, gdy ta została wskazana we wniosku jako podstawa materialna wpisu w KRS.

Jak podkreśla się w orzecznictwie, sąd rejestrowy powinien czuwać, aby w rejestrze umieszczane były tylko dane prawdziwe (tak: postanowienie SN z 17 września 2008 r. III CSK 56/08, nawiązujące do uchwały Sądu Najwyższego z 15 marca 1991 r. III CZP 13/91, postanowienia SN z 26 marca 1998 r. I CKN 227/97 oraz do uchwały SN z 12 stycznia 2001 r. III CZP 44/00). Wynika to z funkcji i zadań Krajowego Rejestru Sądowego, związanego instytucjonalnie z księgami publicznymi, mającymi pełnić powszechną funkcję informacyjną w ważnych dziedzinach porządkowanych prawnie, zwłaszcza w odniesieniu do rejestrowania obrotu prawnego. Cechuje je prawdziwość danych, rzetelność, aktualność, kompletność, możliwość identyfikacji uczestników obrotu, ustalenia kolejności i czasu dokonywanych przez nich czynności, ich treści, zmian itd. Tworzy to przesłanki zapewnienia przejrzystości i bezpieczeństwa obrotu, co ma fundamentalne znaczenie w warunkach gospodarki rynkowej, opartej na regułach uczciwej konkurencji równych prawnie podmiotów.

Trzeba konfrontować

Za postanowieniem Sądu Najwyższego z 2 października 2008 r., sygn. akt II CSK 186/08, skarżący wskazuje „W orzecznictwie wskazuje się, że sąd rejestrowy, działając na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy, powinien podjąć działania merytoryczne związane z oceną zgłoszonego wniosku o wpis. Wynikającego z tego przepisu obowiązku sądu rejestrowego badania treści dokumentu z przepisami prawa nie należy rozumieć wyłącznie poprzez weryfikację, czy wszystkie wymagane prawem dokumenty dotyczące zdarzenia podlegającego ujawnieniu w rejestrze zostały sporządzone i załączone do wniosku o wpis. W kompetencjach sądu rejestrowego realizowanych na tej podstawie prawnej jest również ocena wniosku i załączonych do niego dokumentów pod względem merytorycznym, w tym wymagań ustawowych dla poszczególnych czynności mających stanowić materialnoprawną podstawę dla dokonania wpisu w rejestrze”.

Sąd rejestrowy nie pełni zatem tylko roli technicznej, nie może więc wpisywać wszelkich zgłoszonych danych tylko dlatego, że są to dane przewidziane prawem. Powinien załączone dokumenty zbadać i stwierdzić na użytek prowadzonego postępowania, że konkretna uchwała została podjęta w okolicznościach albo zgodnych z prawem, albo z prawem niezgodnych, i to w takich rozmiarach, że jest ona nieważna (za postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie – XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy z 11 września 2017 r., sygn. akt XXIII Ga 907/17).

Skarżący zarzucają więc nierzadko naruszenie art. 23 ust. 2 zdanie drugie ustawy. Wskazany przepis rozszerza czynności weryfikacyjne sądu rejestrowego przy rozpoznawaniu wniosku, pozwalając sądowi na konfrontowanie informacji wynikających z danych zawartych we wniosku oraz załączonych do niego dokumentów ze stanem rzeczywistym, jeżeli ujawnią się uzasadnione wątpliwości co do ich zgodności. Wątpliwości sądu rejestrowego mogą wynikać m.in. z treści dokumentów załączonych do wniosku, faktów znanych sądowi z urzędu, faktów powszechnie znanych oraz doświadczenia życiowego przyjmowanego przez sąd na potrzeby orzekania (tak Michnik, ustawa o KRS, art. 23 KRSU, s. 224).

Tak określona aktywność sądu rejestrowego ma wpływać na urzeczywistnienie przypisywanej KRS funkcji, która jest związana z postrzeganiem tej instytucji jako wiarygodnego źródła informacji o podmiotach w nim ujawnionych. Ewentualne niezgodności między danymi zgłoszonymi a rzeczywistym stanem rzeczy powinny być zatem wyeliminowane przez sąd rejestrowy w związku z rozpoznaniem wniosku, gdy w procesie rozpoznania wniosku sąd rejestrowy będzie miał ku temu uzasadnione wątpliwości.

Jeżeli wielokrotnie skierowano do sądu rejestrowego korespondencję wskazującą na obawę podjęcia przez nieuprawnione podmioty prób dokonania zmian w rejestrze, powinno to zostać wzięte pod uwagę przez ten sąd.

Autor jest radcą prawnym i wspólnikiem w Kancelarii Radców Prawnych DERC PAŁKA
Źródło: Rzeczpospolita